თქვენის ნებართვით, ჩემი სტატიის სამიზნე ჯგუფად ავირჩევ სოციალურად დაუცველ სტუდენტებს და უშუალოდ ჯგუფის პრობლემების მიმოხილვამდე, საინტერესოდ მივიჩნევ მცირედ თეორიულ ექსკურსს...
განათლების უფლება, რომ საერთაშორისოდ აღიარებული ადამიანის სოციალურ უფლებათაგანია - მსოფლიო საზოგადოებებს კარგად მოეხსენება და ეს უფლება უპირობოდ აღიარებულია ქართული საზოგადოების მიერაც. ამასვე ადასტურებს თითქმის ყველა ქვეყნის კანონმდებლობაში შეტანილი სპეციალური მუხლები თუ ცალკე არსებული კანონები, რომლებიც როგორც სახელმწიფო ისე არასახელმწიფო საგანმანათლებლო დაწესებულებებში სწავლების საშუალებით, უზრუნველყოფენ განათლების უფლებას. საერთაშორისო პაქტით "ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების შესახებ", "ევროპის ქარტიით", ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის №1 დამატებითი ოქმით , ასევე "ბავშვთა უფლებების კონვენციით" და სხვა საერთაშორისო სამართლებრივი დოკუმენტებით, მათ შორის საქართველოს კონსტიტუციითაც, განათლების უფლება აღიარებულია (35-ე მუხ.)", როგორც ნებისმიერი ადამიანის, კონკრეტული სახელმწიფოს-რიგითი მოქალაქის ფუნდამენტური და შეიძლება ითქვას სასიცოცხლოდ აუცილებელი უფლება.
თუმცა ერთია აღიარება/უფლების მიცემა და მეორე მოქალაქეთა მიერ ამ უფლებებით სარგებლობის უზრუნველყოფა.
ამ უფლებით სარგებლობის საკითხი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ჩვენს ქვეყანაშიც, სადაც განათლება ოდითგან "ფასობს", არის საკმარისი ინტელექტუალური რესურსი, რომელიც საბედნიეროდ მუდმივად ესწრაფვის დასავლური საგანმანათლებლო მოდელის საქართველოში დამკვიდრების იდეას, (რაც თავის დროზე ივანე ჯავახიშვილმა წარმოუდგენელ პირობებშიც კი შეძლო), მაგრამ სამწუხაროდ უამრავ ფაქტორთა გამო ეს დღემდე ვერ მოხერხებულა.
გვინდა არ გვინდა ამ სფეროს განვითარებაც, სწორედ ფინანსებისა და ქვეყნის მატერიალურ-ტექნიკური რესურსების მობილიზებამდე მიდის. თუმცა არანაკლებ მნიშვნელოვანია საზოგადოების შეხედულებები და მოლოდინები, რომლებიც ამ მხრივ ზოგჯერ პროგრესს უწყობს ხელს და ზოგჯერაც რეგრესისკენ მიგვაქანებს. აბიტურიენტობიდან მოყოლებული მიმტკიცდება მოსაზრება, რომ საქართველოში "გაქვს ფული, მაშასადამე მონდომების შემთხვევაში გექნება ხარისხიანი განათლებაც", არ გაქვს ფული მაშინ იტანჯე, იწვალე, იბრძოლე უსამართლობის წინაარმდეგ და ისე მოიპოვე შენი კონსტიტუციით გათვალისწინებული უფლება.(ბოლოს ხალხი შეგაქებს ნიჭიერი იყო, იწვალა და შეძლოო:))
თუკი გადავხედავთ საარსებო მინიმუმის მაჩვენებელს, უმუშევრობის დონეს, ოჯახის მხარდამჭერი პროგრამების რესურსს, საგანმანათლებლო დაწესებულებების სწავლების დონესა და საფასურის მაჩვენებლებს-საგულისხმო დასკვნების გამოტანა შეიძლება. სოციალურად დაუცველი ოჯახების შვილებისთვის არათუ უმაღლესი განათლების, არამედ ჯერ სკოლამდელი და შემდგომ სასკოლო განათლების მიღებაც კი გართულებულ პირობებში მიმდინარეობს. ჩვენს გარშემო მიმოვიხედოთ...უმეტესობა ჩვენგანს ან მეზობლად ანაც სანათესაოში, გვყავს ოჯახი, რომელსაც ყოველდღიურად უწევს არჩევანის გაკეთება:არსებული მიზერული შემოსავლით, ბაზისური მოთხოვნილებები (მაგ: საკვები,სამოსი...) დაიკმაყოფილოს თუ ეს თანხა შვილის საგანმანათლებლო საჭიროებებზე დახარჯოს .ხშირად არჩევანი პირველის სასარგებლოდაა - ამაზე სახელმწიფოც და საზოგადოებაც დუმს, თითქოს ცოტა ხნით ადრე განათლება ყველა ბავშვის უპირობო უფლებად არ გვეღიარებინოს.
საინტერესო და მნიშვნელოვანი, შეიძლება უპრეცედენტო კვლევაც კი ვუწოდოთ ორგანიზაცია ESN Tbilisi ISU- ის მიერ მომზადებულ კვლევას, რომელიც პროექტ "Education is your right"-ის ფარგლებში მომზადდა. პრინციპში ემპირიულად დადასტურდა ის,რაც პრაქტიკაშიც კარგად ჩანდა. მიუხედავად იმისა, რომ კვლევის შედეგების თანახმად ამ სოციალურ ჯგუფს დისკრიმინაციის პრობლემები არ აქვს, მაინც მგონია, რომ არანაკლებ საგულისხმო იქნებოდა ე.წ "ტესტი სიბრალულზე", რომელიც ქართული საზოგადოებისთვის ჯერაც ნაცნობია და ამის შენიღბვა ვისწავლეთ უბრალოდ. რათქმაუნდა, უნდა გავმიჯნოთ ცნებები დისკრიმინაცია და "სიბრალული", თუმცა ადამიანთა ჯგუფებისთვის სიბრალულიც არანაკლებ მტკივნეულად შეიძლება განიცდებოდეს, როგორც დისკრიმინაცია .(მაგალითისთვის ფიზიკური ძალადობა და უგულებელყოფა - განსხვავებული ფორმებია სიმძიმით, თუმცა შედეგი ორივე შემთხვევაში საზიანო და მტკივნეულია).
ჩემთვის სრულფასოვანი განათლება არის როგორც ფორმალური ისე არაფორმალური განათლების სფერო, რომელიც ოჯახისგან გარკვეული დოზით ფინანსურ მხარდაჭერას საჭიროებს. საინტერესოა, რამდენად ღებულობენ მონაწილეობას სოციალურად დაუცველი სტუდენტები, სწორედ არაფორმალური განათლების ღონისძიებებში? ყოველ შემთხვევაში ფინანსების ქონა-არქონა, რომ არათანაბარ სასტარტო პირობებში გვაყენებს მგონი სადავო არ უნდა იყოს.
სრულიად დარწმუნებული ვარ, რომ ყველა სოციალურად დაუცველი ოჯახის და მათი სტუდენტების ციფრობრივ/რიცხვობრივ მონაცემებს შორის, "უნკალური" და "მწარე" ისტორიები იმალება, რომლებზეც საზოგადოება ჯერ კიდევ არასწორად რეაგირებს. რათქმაუნდა "სიბრალული" თავისთავად თანაგრძნობის ერთ-ერთი ფორმაა, მაგრამ მხოლოდ ქმედითი ნაბიჯებია გამოსავალი. საზოგადოებას მწუხარებისას ქმედება ავიწყდება! ხოლო სულ მარტივად, რომ ვთქვათ ციფრობრივ/რიცხობრივი მონაცემების უგულვებელყოფაც, საფუძვლიან ჩრდილს აყენებს განათლების ხელმისაწვდომობის საკითხს საქართველოში.
გამოსავალი ? განათლების უფლებისა და მისი მიღების შესაძლებლობათა თანხვედრა,გზაჯვარედინზე შეყრა, სადაც ეს ორი კომპონენტი განუხრელად, თანმიმდევრულად გადაკვეთს ერთმანეთს და ერთადვე განვითარდება.
